Sint-Eustatius: Fort Oranje, de plek waar alles samenkomt

Niet lang voor de uitbraak van het corona virus bezocht Prinses Beatrix onder meer de Nederlands Caribische gemeente Sint-Eustatius. De prinses stond de pers te woord op een historische plek. Bij de ruïnes van de achttiende -eeuwse Nederlandse Hervormde Kerk.

Exact een week eerder stond ik op dezelfde plek en wandelde ik rondom en door de ruïnes en over de begraafplaats van de voormalige kerk. Met eigen ogen zag ik waarom het gebouw door sommige eilandbewoners ook wel ‘cabrio kerk’ wordt genoemd.

Door René Hoeflaak

Sint-Eustatius en alles wat reizen boeiend maakt.

De kerk en de begraafplaats werden gebouwd in 1755 op een heuvelrand aan de westkust van het eiland. Daar waar de golven van de Caraïbische zee worden gebroken door rotsen en stadsmuren van Oranjestad, de hoofdstad van Sint-Eustatius. Na bijna drie eeuwen natuurgeweld staan eigenlijk alleen de kerkmuren nog fier overeind. Maar dat maakt de locatie wellicht nog unieker. Een plek waarin  je jezelf verliest en waar alles wat reizen boeit en zo aantrekkelijk maakt, samenkomt. Maar ook een plek die doet nadenken en gemengde gevoelens naar bovenhaalt. Uitkijkend over de zee, zeelucht inademend en zeewind voelend verplaatste ik mij moeiteloos naar de 17e en 18e eeuw.

Michiel de Ruyter in Fort Oranje

Want de unieke plek daar aan de Kerkweg, een verre van tropische en daarom veelzeggende naam, vertelt en verraadt niet alleen de historie van het in 1493 door Columbus ontdekte Sint-Eustatius maar ook die van Nederland, Amerika en Engeland. En die van de Joodse geschiedenis. Want om te beginnen staat – iets lager gelegen- op steenworp afstand Fort Oranje, een van de eerste forten van het eiland. Admiraal Michiel de Ruyter verbleef er zeven dagen. Van 11 tot 17 mei 1665. Als een soort van tussenstop en rustmoment tussen de beschietingen van de Engelsen op en bij Barbados en de geplande en beoogde aanval op de Engelsen in New York.

Johannes de Graaff en First Salute

Fort Oranje is ook de plek waar gouverneur Johannes de Graaff  (1729-1813) in 1776 elf saluutschoten liet afvuren aan het Amerikaanse schip Andrew Donia. Niet zo maar saluutschoten.  Want voor Amerika betekenden de saluutschoten de eerste erkenning van een buitenlandse mogendheid van de Amerikaanse onafhankelijkheid en de afscheiding van Engeland. Eeuwen later nog voor een belangrijk moment in de Amerikaanse geschiedenis.

Sint Eustatius in vizier

In 1939 bood de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt ter erkenning van dit feit een plaquette aan op Fort Oranje die herinnert aan dit feit.  Voor Engeland waren de Nederlandse saluutschoten en de erkenning van Amerika en andere hulp aan de Amerikanen mede aanleiding om enkele jaren later- in 1781- het ‘smokkel’ eiland Sint-Eustatius uit wraak te bezetten.  ‘Dit eiland, amper twee mijl breed en vijf mijl in lengte, heeft Engeland meer schade berokkend dan al onze andere vijanden bij elkaar’ aldus de Engelse admiraal George Bridges Rodney als hij Sint-Eustatius in het vizier krijgt.

Jan de Windt en handel op Sint-Eustatius

Voorganger van Johannes de Graaff als gouverneur van Sint-Eustatius was Jan de Windt jr. Hij overleed in 1775. Zijn laatste rustplaats en die van zijn echtgenote Alletta van Rincorn ligt op de begraafplaats naast de ruïnes van de dakloze kerk, daar aan de Kerkweg. Net als die van Willem Crul, een  schout-bij-nacht van de VOC die sneuvelde in de strijd met de Engelsen.

 

Onder het bewind van Jan De Windt jr. nam de handel op Sint-Eustatius toe. In  1763 stuurde De Windt schepen met soldaten naar Suriname om een slavenopstand te onderdrukken. Een anno 2019 ´gevoelige´ actie. Want hoe dan ook, De Graaff en de Windt herinneren mij aan de geschiedenis van Sint-Eustatius en dus ook aan het ‘twijfelachtige’ koloniale verleden van Nederland. Namen die gevoelige snaren raken. En die gevoeligheid maakt die plek daar aan de Kerkweg en andere plekken op het eiland mogelijk zo bijzonder. Zoals Fort de Windt, een prachtplek op de zuidpunt van het eiland met uitzicht op Sint-Kitts.

Honen Dalim Synagoge 

Terug naar de Kerkweg in  Oranjestad. Of beter gezegd een straatje verder, naar het Synagogepad. Want daar stond ik even eerder voor een ander historisch en eveneens dakloos gebouw. De Honen Dalim synagoge. Gebouwd in 1739. Een orkaan rukte het dak in 1792 van de synagoge. Maar omdat de Joodse gemeenschap op Sint-Eustatius door de deportatie door de Engelsen naar St. Kitts sterk was verzwakt, werd de synagoge niet meer hersteld.

De dakloze synagoge heeft de status van monument. In 2005 werd in de synagoge aan het Synagogepad het oudste mikwe, ritueel Joods bad, van het Amerikaanse continent ontdekt.

Sint-Eustatius: uniek stukje Nederland

De Kerkweg, Fort Oranjestraat en het Synagogepad in Oranjestad, Sint-Eustatius. Drie onvergetelijke en unieke straatjes in een omtrek van nauwelijks enkele honderden meters. Een unieke stukje Nederland.