Plantage Onoribo: een bijzonder plek aan de Parakreek in Suriname

Dit is mijn dorp, dit is mijn alles’  aldus Gilbert Blanker aan het begin van onze wandeling door Onoribo, een voormalige suikerplantage aan de Parakreek in Suriname, waar hij in 1958 werd geboren. Op plantage Onoribo wonen nog ongeveer 25 families, net als Gilbert rechtstreekse nazaten van de voormalige slaafgemaakten op de plantage. En bijna allemaal met familienamen vernoemd naar Nederlandse dorpen en steden.

Door René Hoeflaak

Voor de geschiedenis van Onoribo moeten we terug naar 1699. Als in Suriname ene Neeltje de Chey, echtgenote van Jean Francois de la Lieu uit Namen overlijdt en een boedelscheiding moet worden opgesteld voor de erfenis.

In die boedelscheiding wordt de pas opgerichte plantage Onoribo genoemd als eigendom van de echtelieden. Een suikerplantage van 100 hectare groot, 24 akkers en met 22 slaafgemaakten.

Toen de inkomsten rond 1750 terugliepen en de plantage niet meer rendabel was, werden de productieve slaafgemaakten overgeplaatst naar een koffieplantage aan de Wayamoekreek.

Omdat de ‘overgeplaatste’ slaafgemaakten zelfstandig terugkeerden naar Orinoribo, besloten de beheerders om de Plantage Onoribo te transformeren tot houtplantage, zo is te lezen in de gedetailleerde en interessante geschiedschrijving van Philip Dirksland uit 2005.

Eigenarenmonument

In diezelfde geschiedschrijving staat beschreven dat in 1863, met de afschaffing van slavernij, 85 slaafgemaakten werden vrijverklaard en namen kregen van steden en dorpen in Nederland zoals Gemert, Brielle, Akkrum, Ommen, Bolsward, Rijssen, Joure. A(l)melo en Biervliet.

Op 3 mei 1900 werd de plantage door enkele families van de vrijgemaakte slaafgemaakten gekocht van de toenmalige eigenaren. In 2014 werd aan de rand van de plantage het ´eigenarenmonument Onoribo´ onthuld, met de namen van de 19 kopers.

Op Onoribo wonen nog ongeveer 25 families, net als Gilbert rechtstreekse afstammelingen van de voormalige slaafgemaakten op de plantage. En bijna allemaal met familienamen vernoemd naar de eerdergenoemde plaatsen.

Dit is mijn dorp, dit is mijn alles

Het monument is ook het startpunt van onze wandeling. En de plek waar Gilbert en ik beiden staan te popelen om Onoribo binnen te wandelen. Ik uit nieuwsgierigheid, Gilbert om zijn enthousiasme en liefde voor zijn geboortegrond te delen. ´Dit is mijn dorp, dit is mijn alles’

Als eerste brengt de gepensioneerde KLM medewerker Gilbert mij naar een waterput. Een heilige  waterput en een spirituele plek, die ik alleen blootvoets mag betreden. Gilbert:  ´de put loopt nooit leeg, hoe lang de droogte ook is. Er is altijd water. Water dat je alleen mag scheppen met een kalebas´ De put ligt aan de rand van een bos. Volgens Gilbert een offerplaats aan Blacka Indi, de zwarte indianen.

Plantage Onoribo bestaat uit enkele straten en pakweg dertig huizen. De belangrijkste straat is de Johannes Amelostraat. Een hooguit tweehonderd meter lange zandweg met aan weerszijden bebouwing die zo’n beetje begint bij het eerder genoemde monument en waterput.

Johannes Amelostraat

Eenmaal op de Johannes Amelostraat, zonder de ´l´ van Almelo,  stoppen we bij vrijwel ieder huis of boom  en volgt een verhaal of herinnering uit zijn jeugd. Gilbert kent en benoemt iedere vrucht en proeft tussendoor een bomensap die de bloeddruk omlaag brengt. ´niet te veel want anders word je bloeddruk nul´aldus Gilbert voor de plek van zijn geboortehuis. Tevens het huis van zijn in 1920 geboren vader en in 1895 geboren grootmoeder. Gilbert woont zelf in Almere en reist regelmatig heen en weer van en naar Para, zijn geboorteplek.

 

We groeten even verderop zijn neef, die er al 59 jaar woont en vervolgens de (op een na) oudste bewoner van de plantage. 86 jaar oud. Nog maar tien jaar geleden woonde ze in Amsterdam Zuid-Oost.  Haar achternaam is vernoemd naar de Friese plaats Akkrum ‘’ mijn moeder is Raalte, vernoemd naar een andere plaats in Nederland’ .

Hesdy Ommen

Aan de overkant van de zandweg worden we vanuit het secretariaat van de Vereniging Onoribo begroet door voorzitter Hesdy Ommen, vernoemd naar de plaats in Overijssel.

Ommen is ook voorzitter van de Vereniging van Para Plantages. De naam Ommen is onlosmakelijk is verbonden aan Onoribo. De weg naar de plantage is vernoemd naar Willem Ommen, een van de kopers van de plantage, Rudolf Ommen is commissaris grondzaken en de naam Ommen staat ook vermeld op het eigenarenmonument. En Hesdy Ommen is dus voorzitter van de vereniging Onoribo.´We staan altijd open voor verbetering´ aldus Ommen wanneer ik zeg een stukje te gaan schrijven over Onoribo.

Sophie Redmond

Vijftig meter verder lopen we op de begraafplaats. ´Hier liggen de nazaten en familieleden van Sophie Redmond  begraven zoals haar oom en zoon ´zo vertelt Gilbert.

Sophie Redmond leefde van 1907 tot 1955 en was een bekende Surinaams arts, politicus, toneelschrijfster, actrice en feministe. Ze zette zich in voor de Surinaamse samenleving en cultuur.  Er is in Suriname een straat naar haar vernoemd en jaarlijks wordt in Amsterdam de Sophie Redmond lezing gehouden.

 

 

Na de begraafplaats nemen we een bocht naar rechts, over het gras, langs een klein beekje richting de Parakreek. Volgens Gilbert de plek waar Koningin Juliana met haar schuit zou zijn aangemeerd tijdens haar staatsbezoek aan Suriname in 1955. Maar het is vooral ook de plek waar slaafgemaakten, de suiker en later het hout werden af- en aangevoerd. In en vanuit het bos en de stad. Bij de steiger maakt een moment van sprakeloosheid zich van mij meester. Er gaat van alles in mij om. En ook bij Gilbert. ‘Hier is het allemaal begonnen’

NB: wil je meer weten over mijn bezoek aan Onoribo en/of verblijven in de omgeving van de plantage, neem dan contact met mij op.